مشاور سازمان بین المللی حمل ونقل جاده ای در گفتگو با مهر؛
ایران پیشگام حمل ونقل تركیبی، تأثیر تحریم برجایگاه كریدورهای ایران
آوا مسكن: مشاور ارشد سازمان بین المللی حمل و نقل جاده ای (ایرو) ایران را الگوی موفق در دو پروژه الكترونیكی كردن كنوانسیون تیر (eTIR) میان ایران و تركیه و اینتر مودال (حمل و نقل تركیبی) دانست.
به گزارش آوا مسكن به نقل از مهر، هفته گذشته كنفرانس حمل و نقل جاده ای (ایرو) با همكاری وزارت حمل و نقل عمان و گروه لجستیك جهانی عمان (آسیاد) در مسقط برگزار گردید. این كنفرانس با شعار نوآوری در حمل و نقل به موضوعاتی چون مشكلات، چالش ها و آخرین دستاوردها و پیشرفت ها در حوزه حمل و نقل پرداخت. در حاشیه این همایش بین المللی و جهت آشنایی بیشتر با مسؤولیت ها و كاركردهای سازمان جهانی ایرو و نقش و جایگاه ایران در این سازمان و وضعیت حمل و نقل منطقه ای با كاظم آسایش، مشاور ارشد سازمان بین المللی حمل و نقل جاده ای (ایرو) مستقر در ژنو، گفتگویی انجام داده ایم كه از نظرتان می گذرد:
برای شروع سازمان ایرو را معرفی كنید.
سازمان ایرو سازمانی است كه حمل و نقل جاده ای بین المللی را نمایندگی می كند، چه در بخش حمل و نقل بار و چه حمل و نقل مسافر. این سازمان از سال ۱۹۴۸ پس از جنگ جهانی دوم تشكیل شده و امسال هفتادمین سالگرد تشكیل این سازمان است. این سازمان اساسا پس از جنگ جهانی دوم در اروپا بوجود آمد تا حمل و نقل این قاره را تسهیل و زمینه را برای بازسازی آن آماده كند. خود این مقدمه ای شد برای این كه این سازمان با هشت عضو در اروپا تشكیل گردد ولی الان بیشتر از ۱۰۰ عضو در سراسر جهان دارد كه اتاق بازرگانی ایران به نمایندگی از ایران عضو فعال سازمان ایرو است.
یكی از مهم ترین فعالیت های ایرو تسهیل حمل و نقل و ترانزیت است و ایران هم به این همكاری نیازمند است. در همین زمینه ایرو در سال ۱۹۴۹ كنوانسیونی را تدوین كرد به نام كنوانسیون تیر كه بعدا در سال ۱۹۵۹ به كنوانسیون سازمان ملل تبدیل شد و سپس در سال ۱۹۷۵ شامل كانتینرها و حمل و نقل تركیبی هم شد. این آخرین نسخه این كنوانسیون است كه ایران هم عضو آن بوده و اتفاقا یكی از اعضای فعال آن به شمار می آید. سازمان ایرو مدیریت این كنوانسیون را بر عهده دارد.
مفاد این كنوانسیون چیست؟
این كنوانسیون یك كنوانسیون گمركی و حمل و نقلی و هدفش تسهیل حمل و نقل از مبدا تا مقصد است تا نیازی نباشد كه كامیون ها در مرزها متوقف شوند. تحت سیستم «تیر»، كامیون ها با یك سند واحد گمركی كه ضمانت نامه گمركی هم به حساب می آید بدون توقف در كشورهای عضو حركت می كنند. بنابراین مهم ترین خصوصیت این كنوانسیون تسهیل حمل و نقل و كاهش زمان وهزینه های حمل و تقل و تجارت است.
ایران هم از اعضای این كنوانسیون و جزء كشورهایی است كه بیشترین بهره را از آن برده است. طبق آمار سالانه ۱۲۰ هزار دفترچه تیر (TIR) برای شركت های حمل و نقل ایرانی صادر می گردد كه از آن برای تردد در كشورهای همسایه و اروپا استفاده می نمایند.
كنوانسیون تیر چه برنامه ها و چشم اندازهایی برای ایران و كشورهای منطقه در نظر دارد؟
در مجموع چشم انداز كنوانسیون روشن است چراكه اعضای جدیدی در منطقه به آن پیوسته اند همچون پاكستان كه در سال ۲۰۱۵ به آن پیوسته و هم اكنون تمام كشورهای اكو عضو این كنوانسیون هستند. چین در ۲۰۱۶ و هند در سال ۲۰۱۷ به این كنوانسیون پیوستند. یكی از برنامه های این كنوانسیون این است كه كریدورهایی كه از ایران عبور می كنند را فعال كند، مثلا كریدور شمال-جنوب كه هند را به روسیه با استفاده از ایران وصل می كند كه با عنایت به عضویت هر سه كشور در كنوانسیون «تیر» می تواند با یك سند واحد گمركی فعال شود.
علاوه بر امارات كه عضو این كنوانسیون است عربستان و قطر هم امسال به این كنوانسیون پیوستند و عمان هم در كنگره جهانی ایرو در مسقط اعلام نمود به این كنوانسیون پیوسته است. از زمان الحاق حدود شش ماه لازم است تا سیستم تیر در كشور الحاق شده عملیاتی شود. در همین چارچوب فعال سازی مسیر امارات به آسیای مركزی با استفاده از ایران در دستور كار قرار دارد. همینطور تسهیل مسیر قطر ـ ایران و تركیه از برنامه های «تیر» است.
اولین عملیاتی كه در قالب كنوانسیون تیر امسال اجرا شد مسیر ایران به پاكستان بود. به صورت مثال هفته پیش كامیونی داشتیم كه تحت سیستم تیر از مشهد بار خویش را با استفاده از افغانستان به پاكستان برد. یعنی «تیر» می تواند كریدورهایی كه از ایران می گذرد را تسهیل كند و از این رهگذر به تجارت ایران و منطقه كمك نماید.
آیا تحریم ها تاثیری بر اجرای این كنوانسیون ندارند؟
تحریم ها می تواند حمل و نقل را هم تا حدودی تحت تاثیر قرار دهد ولی این كنوانسیون در زمان تحریم های قبلی كه اتفاقا تحریم های شورای امنیت بود همچنان فعال ماند و متوقف نشد و بلكه با استفاده از تسهیل مسیر صادرات و واردات به اقتصاد ایران كمك خوبی كرد. باید در نظر داشت كه این كنوانسیون سند مصوب سازمان ملل تعریف می گردد و ایرو هم متعهد است طبق توافق با سازمان ملل این كنوانسیون را در تمام كشورهای عضو اجرا نماید.
ایران چه نقش و عملكردی در كنوانسیون تیر داشته است؟
ایران دو پروژه مهم را توانسته در سطح جهانی عملیاتی كند. یكی بحث دیجیتال كردن سیستم تیر بود كه بین ایران و تركیه صورت گرفت و این برای نخستین بار بود كه تیر الكترونیك (eTIR) به صورت موفقیت آمیز در سال ۲۰۱۶-۲۰۱۷ انجام شد و هم اكنون كشورهای دیگر در حال كپی برداری و اجرای آن هستند.
پروژه دیگری كه در سطح سازمان ایرو بسیار موفق بود و ایران آنرا انجام داد پروژه اینتر مودال یعنی حمل و نقل تركیبی تحت سیستم تیر بود. چون حمل و نقل تركیبی جزء حمل و نقل های پیچیده است. وقتی می خواهیم ترانزیت جاده ای و دریایی و راه آهن را همزمان انجام دهیم، با عنایت به اینكه وسیله نقلیه عوض می گردد اجرای حمل و نقل پیچیده می گردد. اینكه همه این مراحل با یك سند صورت گیرد مهم می باشد چون كه هر كدام از سیستم های حمل و نقلی سند مختص به خویش را می طلبد.
ولی برای نخستین بار این پروژه در سال ۲۰۱۷ از اسلوونی به ایران انجام شد كه طی آن دو كانتینر با استفاده از جاده به بندر تریسته در شمال شرقی ایتالیا و از آنجا با كشتی به بندر مرسین تركیه و سپس با قطار به مرز رازی رسید و در ادامه به سهلان تبریز و از تبریز بار مورد نظر با استفاده از جاده به بندرعباس منتقل شد و این پروژه ای بود كه تا كنون سابقه نداشت و با اجرای موفق آن دیگر كشورها در حال اجرای آن هستند.
واقعیت این است كه ایران یكی از اعضای بسیار فعال در سازمان و كنوانسیون تیر است و بنابراین نماینده گمرك ایران در كنوانسیون تیر موفق شد در انتخابات شورای اجرایی تیر برای نخستین بار به عضویت شورای ۹ نفره اجرایی تیر درآید. این در شرایطی است كه كنوانسیون تیر دارای ۷۵ عضو است. دبیركل ایرو در سفری كه به تازگی به تهران داشت نقش فعال و پیشرو ایران را به صراحت در ملاقاتهای خود ستود و از ایران بخاطر همكاری هایش در سطح جهانی قدردانی كرد.
به همین دلیل هیئت هایی از دیگر كشورها همچون هند و آفریقای جنوبی امسال سفرهایی به تهران داشتند تا از تجربیات ایران در زمینه سیستم تیر استفاده كنند. علت موفقیت ایران هم جدای از رابطه خوب با سازمان ایرو، انسجام و هماهنگی نزدیك بین نهادهای داخلی ایران است. در ایران چند نهاد اصلی در این زمینه هستند كه هماهنگی بسیار خوبی با هم دارند همچون وزارت راه و شهرسازی و بخصوص گمرك ایران و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران كه متصدیان اصلی اجرای تیر در ایران هستند نقش به سزایی در موفقیت این پروژه ها در سطح جهانی داشته اند كه بعنوان پروژه های مطرح ایرو شناخته می شوند.
جدای از پروژه های فوق ایرو همكاری خوبی با ایران در حوزه آموزش بخش حمل و نقل جاده ای دارد و اتاق بازرگانی یكی از شعبه های آكادمی ایرو است كه متصدی آموزش های حمل و نقل جاده ای در ایران بوده و دوره های متعددی را برای رانندگان و مدیران شركت های حمل و نقل برگزار می نماید و به تازگی دوره آموزشی مربوط به حمل و نقل كالاهای خطرناك را هم در ایران آغاز كرده است.
اما بخش خصوصی چندان هم از اوضاع حمل و نقل در ایران راضی نیست. بعضی می گویند بارها و كانتینرها در ایران هفته ها متوقف می شوند. آیا از بیرون هم چنین نگاهی به ایران وجود دارد؟
كنوانسیون تیر اكسیری نیست كه همه مسائل را حل كند. این كنوانسیون حمل و نقل بین المللی را تسهیل می كند. در مجموع فقط ایران نیست كه با این مشكلات دست و پنجه نرم می كند. خیلی از كشورها دچار چنین مسائلی هستند حتی داخل خود اروپا موارد زیادی بوده كه «بار»، ساعت های متمادی و یا چندین روز پشت مرز معطل مانده است. علت هم این است كه فقط بحث یك سند گمركی نیست. كشورها مقتضیات ملی دیگری هم دارند كه شما باید آنرا لحاظ كنید. اما در این بین حركت ایران بسیار سریع بوده بخصوص با استفاده از الكترونیكی كردن سیستم های حمل و نقلی چه در گمرك و چه در وزارت راه خیلی از مشكلات كمتر شده است. هرچه اسناد به صورت الكترونیك تهیه شوند و نهادها هماهنگ باشند مشكلات كمتر و كمتر شده و توقف در مرزها كاسته می شود.
مثلا یكی از چالش های كنوانسیون تیر این است كه برخی كشورهای همسایه ایران مانند افغانستان از سیستم های الكترونیك استفاده نمی كنند و متاسفانه بار را در مرز تخلیه می كنند. در حالیكه بار را می توان در مقصد تخلیه كرد. ازاین رو هماهنگی دو كشور در جلوگیری از تخلیه بار در مرز می تواند خیلی به تسهیل حمل و نقل و كاهش هزینه ها كمك نماید. یا مشكلاتی كه در عبور از تركمنستان برای كامیون های ایرانی وجود دارد، اینها مشكلاتی است كه به سیستم تیر مرتبط نمی گردد ولی اگر بر طرف هم نشوند مانع از كارایی تیر خواهند شد. بنابراین هماهنگی همه نهادهای داخلی و گفت وگوی مرتب با كشورهای همسایه ضروری می باشد و چنانكه دیدیم موفقیت دو پروژه مذكور در ایران به علت هماهنگی خوب بین نهادهای داخلی و كار مشترك با كشورهای همسایه و سازمان های بین المللی بود.
با توجه به كنفرانس «ایرو» كه در مسقط برگزار شد، چه افقی پیش روی عمان در بحث حمل و نقل و ترانزیت متصور بوده و ایران در این رقابت تنگاتنگ بین كشورهای همسایه از چه جایگاهی برخوردار است؟
عمان به دنبال این است كه با عنایت به جایگاه استراتژیكی كه دارد بتواند نقش فعال تری در حمل و نقل در منطقه ایفا كند و بعنوان یك مركز لجستیكی در منطقه ظاهر شود. بنابراین با برگزاری چنین كنفرانس هایی و معرفی توانمندی هایش تلاش دارد توجهات جهانی را به خود جلب و شركت های بین المللی را جذب نماید.
از سوی دیگر ایران هم مایل است كریدورهایش فعال تر شوند و در همین راستا موافقت نامه عشق آباد بین ایران، عمان، ازبكستان و تركمنستان امضا شده است. بنابراین هر چه میزان حمل و نقل در منطقه افزایش پیدا كند و كریدورها فعال تر شوند به نفع همه كشورهای منطقه و همچون ایران خواهد بود و مثلا می تواند به رونق چابهار در ایران كمك نماید بخصوص كه عمانی ها خیلی راغب هستند با چابهار كار كنند تا به آسیای مركزی و افغانستان متصل شوند. بنابراین می توان نقش عمان را مكمل نقش ایران در حمل و نقل دانست.
آیا با عنایت به پیشرفت سریع كشورهایی همچون امارات، تركیه و عمان در عرصه حمل و نقل، ایران جایگاه راهبردی خودش را در منطقه از دست نخواهد داد؟
باید توجه داشت شرایط كنونی ایران شرایط خاصی است. از آنجائیكه ایران در تحریم است، نمی تواند نقشی را كه برخی كشورهای منطقه در حوزه حمل و نقل بازی می كند را ایفا كند. اما به هر حال كمرنگ شدن یا پررنگ شدن نقش ایران بستگی به مدیریت داخلی آن دارد.
با توجه به جایگاه استراتژیك ایران اگر ایران بتواند به لحاظ داخلی انسجام داشته باشد و همه نهادهایش در یك مسیر واحد حركت كنند و همه به تسهیل حمل و نقل كمك كنند جایگاه ایران در منطقه به شدت ارتقا خواهد یافت. كشورهای دیگر تلاش و هزینه می كنند تا این جایگاه را به دست آورند ولی ایران به صورت بالقوه موقعیت ترانزیتی برتری دارد چون كه حلقه واسط كریدورهای شمال ـ جنوب و شرق ـ غرب است. همه به جایگاه راهبردی ایران واقف هستند. در اینجا تنها كاری كه ایران باید انجام دهد تسهیل ترانزیت است.
در كل باید گفت اگرچه تحریم های یك جانبه آمریكا تاثیر خودش را دارد اما اگر ایران یك مدیریت موفق داخلی داشته باشد و بتواند موانع را حداقل در داخل رفع و حمل و نقل را تسهیل كند و مثلا كامیونی نداشته باشیم كه در مرزهای ایران متوقف شوند یا كانتینرهای ترانزیتی در بنادر بلافاصله ترخیص شوند، خودبه خود همه كشورها مسیر ترانزیتی ایران را ترجیح خواهند داد.
اما اگر حس گردد مسیر ایران هم از لحاظ زمانی و هم هزینه مشكل سازتر است طبعا شركت ها به مسیرهای جایگزین روی خواهند آورد. بحث تحریم امكان دارد اثرگذار باشد اما تجارت راه خودش كه همان ارزان ترین و به صرفه ترین مسیر است را پیدا می كند.
برخی معتقدند پروژه هایی مانند جاده و كمربند چین می تواند بعنوان رقیبی برای جاده ابریشم مطرح شود. این دیدگاه تا چه حد به واقعیت نزدیك است؟
این ابتكار یا به اصطلاح استراتژی كمربند جاده چینی ها شامل شش كریدور می گردد كه یكی از كریدورهایش همان جاده ابریشم است كه با عبور از ایران به تركیه می رسد. اما چینی ها به مسیرهای دیگر هم توجه دارند همچون دو كریدور آسیای جنوب شرقی و آسیای جنوبی و یك كریدور كه از پاكستان می گذرد و دو كریدور دیگر هم كه یكی از مسیر داخل دریای خزر و دومی از شمال دریای خزر عبور می كند.
چین به دنبال این است كه همه این كریدورها را فعال كند. این كه كدام یك از كریدورها زودتر فعال شوند بستگی به كشورها و همكاری شان دارد. مثلا اگر ایران بتواند نقش خودش را خوب ایفا كند امكان دارد بخش عمده ای از كالاهای چینی به جای شمال دریای خزر از مسیر داخل ایران عبور كند و این بستگی به این دارد كه كشورهایی كه در این كریدورها قرار دارند چگونه از فرصت ها بهره لازم را ببرند و با چینی ها و كشورهای همسایه شان جهت تسهیل حمل و نقل همكاری كنند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب