سیطره همزمان 3 نوع خشكسالی بر پهنه پهناورترین استان كشور
آوا مسكن: زاهدان- در حالی سیستان و بلوچستان حدود 20 سال با انواع خشكسالی دست به گریبان است كه در ابتدای سال آبی جدید پیش بینی های دراز مدت سازمان هواشناسی از خشكسالی شدید آبشناسی در این استان خبر می دهد.
به گزارش آوا مسكن به نقل از ایرنا خشكسالی برپایه اثراتی كه بر منابع و بخشهای مختلف همچون كشاورزی و منابع طبیعی به خصوص منابع آب می گذارد، به انواع «خشكسالی هواشناسی، خشكسالی هیدرولوژی و خشكسالی كشاورزی» تقسیم می گردد كه 100 درصد پهنه سیستان و بلوچستان در طول سال های اخیر با این سه نوع خشكسالی رو به رو بوده و هر سال بر شدت آن افزوده می گردد.
به گفته كارشناسان خشكسالی هواشناسی زمانی رخ می دهد كه بارندگی سالیانه یا هر بازه زمانی معین (ماهانه یا فصلی) كمتر از میانگین دراز مدت آن باشد این در شرایطی است كه بنابر اعلام اداره كل هواشناسی سیستان و بلوچستان میزان بارندگی در این استان نسبت به دراز مدت 74 درصد كاهش یافته و برای دومین سال متوالی لقب كم بارش ترین استان كشور را به خود مختص كرده است.
به گفته مدیركل هواشناسی سیستان و بلوچستان از ابتدای سال زراعی 97- 1396 یعنی اول مهر سال قبل تا 31 شهریور سالجاری تنها 29.5 میلی متر باران در این استان باریده كه 74 درصد كمتر از شرایط نرمال می باشد.
محسن حیدری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تصریح كرد: در شرایط نرمال میزان نزولات جوی سیستان و بلوچستان تا این موقع از سال باید به 114 میلی متر می رسید اما تنها یك چهارم آن دریافت شد. در واقع كسری بارش در این استان معادل سه برابر نزولات دریافتی امسال شد كه وضعیت خشكسالی انباشته استان را تشدید كرده است.
حیدری افزود: مجموع بارش سالانه استان در 30 سال اخیر با روند كاهش حدود 20 میلی متر در هر دهه مواجه می باشد. از طرفی از چندین سال پیش تابحال سیستان و بلوچستان با هر سه نوع خشكسالی هواشناسی، كشاورزی و آبشناسی درگیر است.
عضو ستاد مدیریت بحران سیستان و بلوچستان اظهار داشت: بر مبنای شاخص 'بارش ــ تبخیر و تعرّق استانداردشده' موسوم به SPEI در دوره 10 ساله اخیر، 100 درصد مساحت استان با درجات مختلفی از خشكسالی متوسط تا بسیار شدید مواجه بوده است.
براساس پیش بینی های دراز مدت سازمان هواشناسی، امسال بارش های پاییزی سیستان و بلوچستان در محدوده نرمال می باشد، اما سهم ناچیز بارش پاییز در میانگین بارش سال زراعی، پیش بینی بارش كمتر از نرمال در فصل زمستان و كاهش حجم ذخایر آبی نسبت به سال گذشته، مبین شرایط بسیار نگران كننده برای منابع آب منطقه در سال آبی جدید است كه بنابر اعلام اداره كل هواشناسی سیستان و بلوچستان خشكسالی شدید آبشناسی برای این استان پیش رو خواهد بود.
** افت 5 متری سطح آبهای زیرزمینی استان
ادامه خشكسالی هواشناسی در مدت طولانی سبب بروز خشكسالی هیدرولوژی یا آبشناسی می گردد كه در این نوع خشكسالی، سطح آب رودخانه ها، مخازن آب، دریاچه ها و آبهای زیرزمینی به پایین تر از میانگین دراز مدت افت می كند.
این نوع از خشكسالی هم چندین سال است كه در پهناورترین استان كشور وجود دارد به صورتی كه به قول مدیرعامل شركت آب منطقه ای سیستان و بلوچستان بر اثر خشكسالی به صورت میانگین سطح آب های زیرزمینی پنج متر كاهش یافته است.
اتابك جعفری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اثرات خشكسالی بر آب های سطحی تصریح كرد: حجم آب رودخانه های سیستان و بلوچستان نسبت به میانگین دراز مدت 98 درصد و نسبت به سال آبی گذشته امسال 95 درصد كاهش یافته است.
وی همینطور به كاهش سطح آب ذخیره شده پشت سدهای این استان اشاره نمود و اظهار داشت: حجم فعلی سدهای سیستان و بلوچستان نسبت به سال آبی قبل 52 درصد كاهش یافته است.
جعفری با اشاره به اینكه حجم آب موجود در مخازن سدهای استان ٬ 26 درصد حجم كل مخازن است، افزود: با عنایت به كمبود نزولات جوی موجودی آب سدهای پیشین، خیرآباد و چاه نیمه ها در وضعیت بحرانی قرار دارد.
مدیرعامل آب منطقه ای سیستان و بلوچستان همینطور از ممنوعیت برداشت آب از 9 دشت استان اطلاع داد و تصریح كرد: 11 دشت دیگر هم در آستانه ممنوعیت برداشت آب قرار دارد.
**خسارت 742 میلیارد ریالی خشكسالی در كشاورزی شمال استان
خشكسالی كشاورزی سومین نوع خشكسالی در سیستان و بلوچستان است. این نوع خشكسالی هم زمانی آغاز می گردد كه مقدار رطوبت موجود در محیط ریشه گیاه به حدی كاهش پیدا كند كه باعث پژمردگی و در نهایت كاهش محصولات كشاورزی شود از این رو بخش كشاورزی نخستین بخش از فعالیتهای انسانی است كه تحت تأثیر خشكسالی قرار می گیرد.
بررسی شاخص 'بارش ــ تبخیر و تعرّق استانداردشده' موسوم به SPEI خشكسالی ایران در 30 سال قبل نشان داده است كه آثار خشكسالی از اواخر دهه 70 در استان های سیستان و بلوچستان، كرمان، خراسان جنوبی و هرمزگان ظاهر شده و از سال 80 به صورت جدی این چهار استان را فرا گرفته است.
براساس شاخص SPEI خشكسالی تمامی 31 استان كشور را در بر گرفته كه مساحت درگیر خشكسالی در بعضی استان ها نظیر خوزستان، خراسان جنوبی و رضوی، سیستان و بلوچستان و بوشهر بیش از سایر استان ها است.
از طرفی اطلاعات دفتر مطالعات پایه منابع آب وزارت نیرو نشان داده است كه طی هشت سال اخیر ایستگاه «امور آب سیستان» در شمال سیستان و بلوچستان حداقل سه سال كم بارش ترین نقطه ایران شده است.
در كنار كاهش نزولات جوی بستن آب به روی رودخانه هیرمند از سمت افغانستان سال زراعی سختی را برای منطقه سیستان رقم زد و سبب شد تا خشكسالی بخصوص خشكسالی كشاورزی در این منطقه خویش را بیش از پیش نشان دهد.
به گفته مجتبی پیری رئیس سازمان جهاد كشاورزی سیستان و بلوچستان در سال زراعی 97- 1396 خشكسالی در شمال استان 742 میلیارد ریال به بخش كشاورزی این منطقه خسارت وارد كرد و 25 هزار هكتار از اراضی گندم سیستان در این مدت از بین رفت.
با این توصیف شرایط موجود در سیستان و بلوچستان حاكی از سیطره هر سه نوع خشكسالی در شهرها و روستاهای این استان است.
**خطر بروز نوع چهارم خشكسالی
از طرفی تهدید بروز نوع چهارم خشكسالی یعنی خشكسالی اجتماعی- اقتصادی هم در كمین این استان پهناور است. این نوع خشكسالی معمولاً بعد از یك دوره بسیار طولانی مدت خشكسالی هواشناسی و هیدرولوژیكی رخ می دهد و باعث قحطی، مرگ و میر و مهاجرت های دسته جمعی و گسترده می شود. این نوع خشكسالی تاثیرات زیادی بر روی ابعاد مختلف اقتصادی و بخصوص انواع خاصی از محصولات و كالاهای اقتصادی می گذارد.
در واقع تعریف خشكسالی اقتصادی - اجتماعی تركیبی از عرضه و تقاضای برخی كالاهای اقتصادی با اجزاء خشكسالی هواشناسی، هیدرولوژیكی و كشاورزی است.
شرایط فعلی زندگی خیلی از مردم در روستاهای شمال و جنوب سیستان و بلوچستان تا حدودی خصوصیت های بروز این نوع خشكسالی را تایید می كند اما اطلاعات علمی و كارشناسی شده از این نوع خشكسالی در استان موجود نیست.
مهاجرت، خالی از سكنه شدن خیلی از روستاها و رشد حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ مانند زاهدان و چابهار و شیوع برخی بیماری های واگیر و غیرواگیر همچون نتایج اجتماعی خشكسالی در طول 20 سال قبل است كه خود تبعات منفی بسیاری در شاخص های اجتماعی و فرهنگی سیستان و بلوچستان داشته است.
با وجود این شرایط به نظر می آید توسعه اقتصادی بر مبانی كشاورزی برای سیستان و بلوچستان مناسب نباشد چون كه تأمین آب كشاورزی با میزان نزولات جوی استان هیچ هم خوانی ندارد. از جانب دیگر فعالیت های عمرانی در بخش های مختلف هم باید به سمت سازگاری با این شرایط و استفاده بهینه از منابع آبی موجود سوق پیدا كند.
تغییر اقلیم، افزایش دمای هوا، كاهش نزولات جوی و افزایش میزان تبخیر چالش جدی پیش روی فرایندهای توسعه سیستان و بلوچستان به حساب می آید. چالشی كه باید تلاش كرد بر مبنای آن فرایندهای توسعه استان را پیش برد و مطابق با آن به توسعه سازگار با كم آبی اندیشید.
9908 **6081
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب